অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

अरूलाई व्यवस्थापन

अरूलाई व्यवस्थापन

फोहरबाट सुरक्षित तरिकाले मुक्ति पाउनु

जुन कुरा पुनः प्रयोग पुनः प्रशोधन वा कम्पोष्ट बनाउन मिल्दैन त्यसबाट सुरक्षित तरीकाले मुक्ति पाउनुपर्छ । केही मानिस फोहरलाई जलाउन सबैभन्दा राम्रो भन्छन् । अरु मानिस फोहर बाल्दा आउने धुवाँबाट बँच्न फोहरलाई खाल्डो खनेर पुर्नमा विश्वास गर्छन् । यथार्थमा फोहर व्यवस्थापन गर्ने यी दुवै तरीकामा समस्या छन् । कागज र कार्डबोर्ड पुनः प्रयोग, पुनः प्रशोधन र कम्पोष्ट गर्न नमिल्ने ठाउँमा टुक्रा बनाएर, बालेर खान पकाउन प्रयोग गर्न सकिन्छ । तर सानो मात्रामा पनि प्लाष्टिक र रबर बाल्नाले विषाक्त रसायन निस्कन्छ । जस्तैः डाइअक्सिन , फ्यूरान र पी.सी.बी. जसले धेरै स्वास्थ्य समस्या उत्पन्न गर्छ (अध्याय १६ र पृष्ठ ४२३ मा हेर्नुहोस्) ।

कुनै अरु प्रक्रियाले व्यवस्थापन गर्न नमिल्ने फोहरलाई सानिटरी ल्यान्डफिल (सुरक्षित ल्यान्डफिल) मा राख्न वा सानो खाल्डो खनेर पुर्न सकिन्छ (पृष्ठ ४१२ हेर्नुहोस्) । सानो खाल्डोमा पुर्दा, खाली एउटा खाल्डो पानीको स्रोतभन्दा टाढा खन्नुहोस्, त्यसमा फोहर राखेर माटोले छोपिदिनुहोस् । जब हानिकारक रसायन भएको फोहरलाई पुरिन्छ, रसायन जमिनभित्र गएर खानेपानीलाई प्रदूषित गर्न सक्छ । यदि विषाक्त फोहरबाट छुटकारा पाउने कुनै सुरक्षित प्रक्रिया छैन भने (उदाहरणको लागि, उत्पादकलाई फर्काउने वा विषाक्त गुणलाई हटाउने), त्यसलाई सानिटरी ल्यान्डफिलमा सुरक्षित तरीकाले राख्नु नै सबैभन्दा उत्तम हुन्छ ।

विषाक्त फोहर

विषाक्त फोहर भनेको रसायन भएको फोहर हुन् जुन हाम्रो स्वास्थ्य र वातावरणको लागि हानिकारक हुन्छ (विषाक्त फोहरले कसरी हानि गर्छ भनेर थाहा पाउन अध्याय १६ हेर्नुहोस्) । विषाक्त फोहरबाट हुने हानिबाट बच्ने सबैभन्दा राम्रो उपाय भनेको यसको उत्पादनमा रोक लगाउनु नै हो । सरकारले विषाक्त पदार्थ र यसको उत्पादन निषेध गर्नुपर्छ । समुदायले घरायसी विषाक्त पदार्थको विकल्पको प्रयोगलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्छ र मजदुर संगठनले कारखानामा विकल्पको विकासमा जोड दिनुपर्छ । संकलन र व्यवस्थापन केन्द्र बनाउनाले जमिन र समुदायको पानीको स्रोत प्रदूषित हुनबाट जोगिन्छ । (घरमा प्रयोग हुने विषाक्त पदार्थको सुरक्षित विकल्पको लागि पृष्ठ ३७३ र विषाक्त पदार्थको बारेमा जान्न अध्याय १४, १६ र २० हेर्नुहोस्)

विषाक्त फोहरको सुरक्षित व्यवस्थापन

सरकारले विषजन्य पदार्थको प्रयोग, भण्डारण, व्यवस्थापनसम्बन्धी नीति जारी गर्नु सबैभन्दा राम्रो हुन्छ किनभने विषाक्त फोहरको सुरक्षित व्यवस्थापन जटिल र महङ्गो हुन्छ । यस नीतिमा विषाक्त फोहरको सुरक्षित विसर्जन र त्यसबाट बँच्न समुदायका सदस्यहरूका लागि शिक्षा र प्रशिक्षण समावेश भएको हुनुपर्छ । यहाँ विषाक्त फोहरको विसर्जनको लागि केही नीतिहरू छन्ः

  • विषाक्त फोहरको भण्डारण, खाना, पानी र बालबालिकाको पहुँचभन्दा टाढा राख्नु पर्दछ ।
  • विषाक्त पदार्थलाई यसको असली भाँडामा राख्नुहोस् र त्यसमा लेखिएको कुरा कहिले नमेट्नुहोस् । यसले त्यो भाँडा खाना वा पानी राख्न पुनः प्रयोग गर्नबाट जोगाउँछ ।
  • विषाक्त फोहरलाई अरु घरायसी फोहरभन्दा टाढा राख्नुहोस् ।
  • विषाक्त फोहरलाई नजलाउनुहोस् । यसले खरानी र धुवाँको माध्यमबाट रसायनलाई फैलाउँछ र कहिलेकाहीँ अझै हानिकारक रसायन पनि बन्छ ।
  • विषाक्त पदार्थलाई कहिले पनि बाथरूप, पानी जाने पाइप, खोलानालाको छेउमा वा जमिनमा नपोख्नुहोस् ।

स्थानीय स्वास्थ्यकर्मी र स्रोत पुनर्लाभ केन्द्रबाट आफ्नो क्षेत्रको विषाक्त फोहरबाट छुटकारा पाउने सबैभन्दा राम्रो तरीका सिक्नुहोस्

साधारण विषजन्य पदार्थको विसर्जन

यदि सुरक्षित तरीकाले प्रयोग र विसर्जन नगरिएमा साधारण घरायसी सामानले पनि हानिकारक फोहर उत्पादन गर्नसक्छ । रंग र रंगका भा“डाहरूः बन्द गरिएको रंगका भाँडहरू चिसो ठाउँमा भण्डार गर्नुहोस् । एकचोटी रंगको प्रयोग भएपछि खाली भाँडालाई कुच्चाएर, कागजले बेरेर र प्लाष्टिकको झोलामा हालेर क्बलष्तयचथ ीबलमाष्िि मा गाडिदिनुहोस् । लेटेक्स रंग अरुभन्दा कम विषाक्त भएपनि विसर्जन प्रक्रिया चाहिं अरु रंगको जस्तै हुन जरुरी छ

घोलक ग्रिज हटाउने, टर्पेन्टाइन पेन्ट निकाल्ने घोलकलाई बन्द डिब्बामा चिसो ठाउँमा भण्डारण गर्नुहोस् ताकि यसलाई आगोले नछोओस् । एकचोटी घोलक प्रयोग भएपछि त्यसको भाँडामा सानो सानो प्वाल बनाइदिनुहोस् ताकी यसको पुनः प्रयोग नहोस् । यसलाई पनि कुच्च्याएर कागजले बेरेर प्लाष्टिकमा हाली फोहर फ्याँक्ने ठाउँमा पुरिदिनुहोस् वा सिल्ड भाँडामा बन्द गरिदिनुहोस् ।

प्रयोग भएका गाडीका तेलः तेललाई कहिले पनि जमिनमा वा पानी जाने बाटोमा फ्याँक्नु हुन्न । प्रयोग भएका तेल कहिलेकाहीँ अटो सर्भिसिङ्ग स्टेशन क्भचखष्अष्लन मा पुनः प्रशोधन गरिन्छ । प्रयोग भएका गाडीका तेल घर बनाउँदा काठको खम्बा मा लगाउन प्रयोग हुन सक्छ, ताकी त्यो जमीनमा नकुहियोस् र यसलाई हिटर बाल्न पनि प्रयोग हुन सक्छ ।

ब्याट्रि कुनै ठाउँमा व्याट्रीलाई पुनःप्रशोधन गर्न सकिन्छ । तर ब्याट्रीलाई हातले पुनःप्रशोधन गर्न भने खतरनाक हुन्छ र उचित प्रशिक्षण र सुरक्षित उपकरण नभइकन यो गरिनु हुँदैन ।

विषादी विषादी राखिएको भाँडोमा प्वाल पारिदिनुहोस् वा त्यसलाई नष्ट गरिदिनुहोस् ताकि त्यसको पुनः प्रयोग नहोस् । त्यसलाई क्बलष्तबचथ ीबलमाष्िि मा लगेर पुरिदिनुहोस् (कृषिमा र घरमा थोरै विषादी कसरी प्रयोग गर्ने भनेर अध्याय १५ र पृष्ठ ३६७ हेर्नुहोस्) । स्वास्थ्य सेवा कार्यबाट आउने फोहर जस्तैः रगत लागेको व्याण्डेज , फोहर सुई र अरु धारिलो उपकरण, फ्याँकिएको औषधि आदि । (स्वास्थ्यसम्बन्धी फोहर कसरी कम गर्ने, भण्डारण गर्ने र विसर्जन गर्ने भनेर जान्नको लागि अध्याय १९ हेर्नुहोस्)

सुरक्षित फोहर फ्याक्ने ठाउ

स्यानिटरी ल्यान्डफिल भनेको खाल्डो हो जसको तल्लो भाग सुरक्षित बनाइएको हुन्छ र जहाँ फोहरलाई तह तहमा राखेर, कडा बनाउनका थिचिन्छ र अन्त्यमा छोपिन्छ । यस्त फोहर विसर्जन गर्ने ठाउँले फोहरबाट हुने हानिलाई घटाउन र खुला फोहर फ्याक्ने ठाउँभन्दा सुरक्षित हुन्छ । तर सबैभन्दा राम्रो क्बलष्तबचथ ीबलमाष्िि पनि भरिन्छ र केही वर्षपछि चुहावट हुन थाल्छ । हाम्रो फोहरको समस्यालाई समाधान गर्न, पहिलो प्राथमिकता चाहिँ फोहर उत्सर्जनलाई नै घटाउनु पर्दछ । खुला फोहर फ्याँक्ने ठाउँलाई स्यानिटरी ल्यान्डफिलमा परिणत गर्न सकिन्छ । अथवा समुदायले नयाँ फोहर फ्याँक्ने ठाउँ निर्माण गरेर फोहरलाई त्यहाँ लगेर पुरानो ठाउँलाई सफा गर्न सक्दछन् । सानिटरी ल्यान्डफिलले समुदायको स्वास्थ्य जोगाउँछ, जबः

  • यो मानव बस्ती भन्दा टाढा बनाइन्छ ।
  • कीरा र अरु विरामी फैलाउने जनावरबाट जोगाउन छोपिन्छ ।
  • यसको वरिपरि कडा चिम्टाइलो माटो वा प्लाष्टिक राखिएको हुन्छ ताकी रसायन र कीटाणुले पानीलाई प्रदूषित गर्नबाट रोक्दछ ।

स्यानिटरी ल्यान्डफिलको निर्माण र निरीक्षणमा धेरै काम हुने भएकोले यो विशेष गरी समुदाय, स्थानीय सरकार र संस्थाहरूको (जस्तैः चर्च वा व्यवसाय) सहकार्यमा निर्माण गरिन्छ । फोहर विसर्जन गर्ने ठाउँले समुदायको स्वास्थ्य तबमात्र जोगाउँछ जब यसको उचित व्यवस्थापन हुन्छ । राम्रो व्यवस्थापनमा कामदारहरूको लागि प्रशिक्षण र सहयोग र स्रोत पुनर्लाभ केन्द्र, विषाक्त फोहर संकलक र स्थानीय सरकारसँग सहकार्य समावेश भएको हुनुपर्छ ।

ठाउ को छनौट

फोहर फ्याँक्ने ठाउँ बनाउने योजनाको पहिलो कदम, ठाउँको छनौट हो । धेरैजस्तो ठाउँमा फोहर फाल्नुभन्दा पहिले सरकारलाई त्यस ठाउँको विशेष अध्ययनको (ठाउँको स्थितिको गहिरो अध्ययन) जरुरत पर्छ, निर्माण अघि । यो भनेको त्यहाँको माटो र ढुङ्गाको प्रकार, विरुवाको प्रकार र पानीको स्रोत अनि घरबाट कति टाढा छ त्यसको दुरी । स्वास्थ्य र सुरक्षाको लागि फोहर फ्याँक्ने ठाउँ कमसे कम तल दिएको जस्तो हुनुपर्छ ।

  • समुद्री पानीभन्दा १५० मिटर टाढा ।
  • पानीको स्रोत जस्तैः ताल, खोला, नालाबाट २५० मिटर टाढा ।
  • संरक्षित वनबाट २५० मिटर टाढा ।
  • खानेपानी, इनार र घरभन्दा ५०० मिटर टाढा ।
  • भुईंचालो जाने सम्भावना भएको ठाउँबाट ५०० मिटर टाढा ।

सबैभन्दा माथिल्लो जमिनको पानीको सतहभन्दा खाल्डोको तल्लो भाग २ मिटर माथि हुनुपर्छ ।

फोहर फ्या क्ने ठाउ को निर्माण

फोहर फ्याँक्ने ठाउँमा बनाइने खाल्डोको आकार त्यहाँ जम्मा हुने फोहरको मात्रामा भर पर्छ । सबै खाल्डोहरूको माथिल्लो भागभन्दा तल्लो भाग सानो हुनुपर्छ ताकि त्यो नभत्कियोस् । यस्तो आकारले फोहरलाई राम्रोसँग जम्मा बनाउन पनि मद्दत गर्छ किनभने फोहरको तौलमाथि धेरै हुन्छ र तल कम हुन्छ । हरेक घण्टाको आधारमा फोहर फ्याँक्ने ठाउँको गेटमा राखिएको चिन्हले त्यहाँ काम गर्ने कामदारलाई कुन समयमा कस्तो फोहर र कसरी र कहाँ राखिनु पर्दछ भनि निमन्त्रणा गर्न सजिलो हुन्छ ।

खाल्डोको पर्खालमा नचुहिने बनाउने

जमिनको पानीलाई सुरक्षित गर्न फोहर फ्याँक्ने खाल्डोको तल्लो भागमा सुरक्षित तहको जरुरत पर्छ । राम्रो तह कडा माटो , ढुङ्गा र माटो बाट बनाउन सकिन्छ । फोहर फ्याँक्ने ठाउँलाई कडा माटो भएको ठाउँमा बनाउनाले सजिलो हुन्छ । यदि राम्रो तह बनाउन स्रोत छ भने प्लाष्टिकको बाक्लो तह वा बाक्लो कपडाले अझै बढी सुरक्षा दिन सक्छ र पाइप र पम्पको प्रणालीको व्यवस्था गरेर फोहर पानी बाहिर निकाल्न सक्छ ।

फोहर फ्या“क्ने ठाउ“लाई भर्ने

फोहर फ्याँक्ने ठाउँलाई भर्ने तरीका फोहरको मात्रा, मानिसले कति समय काम गर्नुपर्छ र त्यहाँको स्थानीय मौसममा भर पर्छ । पानी धेरै पर्ने र थोरै फोहर हुने ठाउँ जस्तैः नगर जहाँ शून्य फोहर को प्रयोग गरिन्छ (पृष्ठ ४१६) त्यहाँ हरेक हप्ता वा महिनामा नयाँ खाल्डो खनेर माटो र ढुङ्गाको तह बनाउन सकिन्छ (ठूलो खाल्डोलाई चाहिने भन्दा पातलो तह) । कसैले फोहर ल्याउने, खाल्डो भर्ने, त्यसलाई कडा बनाउने र माटोले छोप्ने कामको जिम्मेवारी लिन्छन् फोहरलाई अलिअलि गरेर पुर्नाले खाल्डोमा पानी जम्नबाट रोक्छ । धेरै फोहर हुने समुदायमा ठूलो खाल्डो खन्न सजिलो हुन्छ । काम गर्ने मानिसहरूले त्यहाँ फोहर ल्याएपछि खाल्डोमा हाल्छन् । हरेकचोटी फोहर थपेपछि त्यसलाई थिचिन्छ र सम्म पारेर ठूलो पात (जस्तैः एबmि, द्यबलबलब वा र माटो, खरानी र बालुवाले पुरिन्छ । यसले दुर्गन्ध फैलन र कीराहरू उत्पन्न हुनबाट रोक्छ । खाल्डोको माथि ठूलो छत बनाउनले परेको पानीबाट जोगाउँछ ।

ल्यान्डफिललाई छोप्ने

जब खाल्डो भरिन्छ त्यसलाई ९० से.मी. गहिरो माटोको तहले छोप्नुपर्छ । जंगली फूल र घाँस त्यसमा रोप्न सकिन्छ तर खानहुने तरकारी र फलफूल भने रोप्न मिल्दैन । जबसम्म फोहर फ्याँक्ने ठाउँ विरुवाले पूरै ढाकिंदैन तबसम्म चरिचरण गर्ने जनावरलाई टाढा राखिनु पर्छ ।

सानिटरी ल्यान्डफिलका कठिनाईहरू

फोहर राखेर माटोले छोपिएको खाल्डोलाई केही समस्याका साथ सुरक्षित व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ । तर जब फोहर पानी र ग्याँस (मिथेन– ःभतजभलभ० जम्मा हुन्छ, यसले समस्या उत्पन्न गर्न सक्छ ।

फोहर पानी

यदि फोहरमा परेको पानी जमेमा त्यसले दुर्गन्ध फैलाउँछ र फोहरबाट आउने विषाक्त पदार्थ भूमिगत पानीमा पु¥याउँन सक्छ । यसैको कारणले फोहर फ्याँक्ने ठाउँको वरिपरि सुरक्षित तह बनाउन र खोला, नाला, तालको नजिक यसको निर्माण नगर्न अत्यन्त जरुरी हुन्छ । चुहावट रोक्ने सबैभन्दा राम्रो उपाय भनेको फोहर फ्याँक्ने ठाउँको माथि छत निर्माण गर्ने र त्यसलाई प्लाष्टिकले छोप्ने जबसम्म त्यसको माथि विरुवा आदि लगाएर व्यवस्थापन गरिंदैन ।

खतरनाक ग्यास

मिश्रित फोहर भएको फोहर फ्याँक्ने ठाउँमा कीटाणु बढ्न सक्छ र त्यसले मिथेन ग्याँस उत्पन्न गर्न सक्छ । मिथेन ग्याँसले आगलागी र विस्फोट गराउँछ र यसले विश्व उष्णीकरणमा पनि योगदान दिन्छ (पृष्ठ ३३ हेर्नुहोस्) । धेरै ठाउँमा मिथेन ग्याँसलाई संक्लन गरी बिजुली निकालिन्छ । यदि तपाईसँग यस्तो गर्न स्रोत नभएमा, मिथेन ग्याँसलाई बाहिर निस्कने ठाउँ बनाइदिनु नै सबैभन्दा राम्रो हो । साधारण ग्याँस निस्कने बाटोमा ढुङ्गाले बनाइएको गोलो वा चारकुने आकारको चिम्नि हुन्छ जसलाई तारहरूले बाँधिएको हुन्छ अथवा तपाई २०० लिटरको दुवै मुख खुल्ला भएको ड्रमको प्रयोग पनि गर्न सक्नुहुन्छ । फोहर फ्याँक्ने ठाउँको उचाइसँगै ग्याँस निस्कन बनाइको मार्गको पनि उचाई बढाउनु पर्छ । कतिवटा यस्तो मार्ग चाहिन्छ भन्ने कुरा खाल्डोको आकार र फोहरको प्रकारमा भर पर्छ । जुन फोहर फ्याँक्ने ठाउँमा घाँस र विरुवा उमारिएको हुन्छ त्यसबाट पनि मिथेन उत्पन्न हुन सक्छ । यदि त्यहाँ गोलो आकारको ठाउँमा मरेका घाँसहरू छन् भने त्यस ठाउँबाट मिथेन निस्किरहेको हुन सक्छ । त्यस्तो ठाउँमा मानिसलाई रोक्नको लागि संकेत राखिनु पर्छ किनकि त्यस ठाउँमा विष्फोट हुन सक्ने सम्भावना हुन्छ । तालिम प्राप्त मानिसले मात्र कसरी विष्फोटन रोक्ने भनेर जाँच गर्न सक्छन् ।

शून्य फोहर प्राप्त गर्नु

ंसारभरीको समुदायहरू आफ्नो फोहर शून्यमा घटाउने उपाय खोजीरहेका छन् । शुन्य फोहर भनेको फोहरलाई घटाउने र पुनः प्रशोधन गरेर पुनः प्रकृतिमा वा स्वास्थ्य र वातवरणमा असर नपर्ने गरी बजारमा फर्काउनु हो । शून्य फोहरका लक्ष्य पूरा गर्न कारखानाहरूले एकचोटी मात्र प्रयोग हुने वस्तु जस्तैः प्लाष्टिकको उत्पादन घटाउने वा गर्दै नगर्ने जिम्मेवारी लिनुपर्छ । शहरहरूले फोहर व्यवस्थापन कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सक्छन् । जसले फोहरलाई कम्पोष्ट मल, पुनः प्रशोधन र घटाउँछ । सफल हुनको लागि योजनामा फोहरबाट असर परेका मानिसहरूलाई समावेश गरिनुपर्छ (शून्य फोहरको बारेमा थाहा पाउन स्रोत हेर्नुहोस्) ।

शहरले फोहरस“ग लड्छ र जित्छ

दक्षिण भारतको सुन्दर समुद्र तटमा रहेको शहर कोभलम ९प्यखबबिm० पर्यटकहरूको लागि लोकप्रिय ठाउँ हो । तर कोभलममा पर्यटक झण्डै जान छोडिसकेको थियो फोहरको कारणले । तीस वर्षको पर्यटनमा, कोभालममा सुरक्षित तरीकाले फोहरबाट मुक्ति पाउने उपाय थिएन । फोहर राख्ने भाँडो थिएन, पुनः प्रशोधन गर्ने योजना थिएन, थोरैमात्र कम्पोष्ट बनाइन्थ्यो र हरेक वर्ष आउने हजारौं पर्यटकले शहरलाई फोहरले पुरिदिएका थिए । प्लाष्टिकका झोलाले शहरको पानीको पाइपमा अवरुद्ध खडा गरे, फोहरको थुप्रोबाट लामखुट्टे बढ्न थाले र शहर नराम्रो र अस्वस्थ्य हुन थाल्यो । स्थानीय सरकारले फोहर संकलन गर्ने र जलाउनको लागि भष्मीकरण यन्त्र ९क्ष्लअष्लभचबतयच० राख्ने निधो ग¥यो । तर धेरै मानिसले फोहर बाल्नाले यसलाई विषाक्त खरानी र धुवाँमा परिणत गर्ने र हावामा मिसिने कुरामा विवाद गर्न थाले । छलफलपछि सरकारले, भष्मीकरण यन्त्र (इन्सिनेरेटर) नराख्ने भयो र त्यसको सट्टामा विकल्प दिन समूहलाई सोध्यो । थानल संरक्षण समूह ९त्जबलब ि ऋयलकभचखबतष्यल न्चयगउ० भन्ने संस्थाको अगुवाईमा शून्य फोहर प्रणालीको कुरा अगाडि बढायो । अरु समुदायको मानिसहरू पनि शून्य फोहरको विचार बाँड्न त्यहाँ आए । मुरली नाम गरेकी एक महिलाले कसरी उनले फ्याँकिएको नरिवलको बोक्रा ९क्जभिि०, एबmि को पात र कागजको टुक्राबाट कचौरा, कप, चम्चा, व्याग र अरु प्रयोग गर्न मिल्ने सामान बनाएर बेचेको कुरा देखाइन् । कम्पोष्ट र फ्याँकिएको फोहरलाई पुनः प्रयोग गर्ने नयाँ तरीकालाई प्रोत्साहन दिएर कोभलम शून्य फोहरको जन्म भयो । केही वर्षभित्र कोभलम सुन्दर र सफा र पहिलाको भन्दा अझै धनी भयो । अब यहाँ पर्यटकको लागि नयाँ आकर्षण बनेको छः शून्य फोहर केन्द्र । धेरै होटलहरूमा अहिले नरिवलको बोक्राबाट बनाइएको कप र पातबाट बनाइएको प्लेटको प्रयोग गरिन्छ । शून्य फोहर केन्द्रका महिलाहरू कम्पोष्टको प्रयोग भएको उब्जाउ माटोमा तरकारी र केरा उमार्छन् र शहरले मानिसको र जनावरको मलबाट विजुली निकाल्ने उपकरण बनाएको छ कोभलम अहिले पुरै भारत र विश्वको लागि उदाहरण भएको छ । यहाँ शून्य फोहरले कसरी समुदायको स्वास्थ्य र प्राकृतिक सुन्दरता बढाउँछ अनि पुनस्र्थापना गर्छ र भविष्यको सन्ततिको लागि वातावरण कसरी जोगाइन्छ भनेर देखाइएको छ ।

फोहर र कानुन

धेरैजस्तो सरकारसँग फोहर व्यवस्थापनको लागि नीति र नियम छन् । सामुदायिक कार्यको एउटा लक्ष्य भनेको यस्ता नीति र नियमहरूले मानिसको स्वास्थ्य र वातावरण जोगाउँछ भनेर विश्वस्त हुनु हो । अर्को यदि यसले त्यस्तो गर्दैन भने त्यसको परिवर्तन गर्नु हो ।

फिलिपिन्सले इन्सिनेरेटरलाई कानुन बाहिर र फोहरसम्बन्धी कानुनलाई कडा ग¥यो

धेरै वर्षसम्म फिलिपिन्सको फोहर खुल्ला ठाउँमा थुपारियो वा जलाइयो । तर जब धेरै फोहरका कारण प्रदूषण झन् बढ्यो तब धेरै समुदायले सरकारलाई फोहर बाल्ने कार्य हटाउन कार्यक्रम राख्न र खुला ठाउँमा फोहर फ्याँक्नमा पनि रोक लगाउन पनि दबाब दियो । शिक्षा कायक्रमबाट यो कार्य १९८५ देखि शुरु भयो । कार्यकर्ताहरू देशभर समुदायलाई फोहर बन्नबाट कसरी जोगाउने भनेर सिकाउन थाले । उनीहरूले मानिसलाई कसरी फोहर कम गर्ने र पुनः प्रयोग र कम्पोष्ट बनाउन कसरी छुट्याउने भनेर देखाउन थाले । उनीहरूले हरेक क्षेत्रका मानिसलाई किसानदेखि नेता र पुरेतसम्मलाई फोहर कम गर्ने कार्यमा सहकार्य गर्न निमन्त्रणा दिए । सोही समयमा उनीहरूले समुदाय र सरकारी प्रतिनिधिलाई फोहर बाल्नाले कसरी विषाक्त पदार्थ निस्कन्छ भनेर शिक्षा पनि दिए । उनीहरूले फोहर बालेर निस्कने विषाक्त पदार्थ कसरी अण्डा र अरु खानामा आउँछ भनेर देखाए । उनीहरूले सरकारलाई दिएको दबाब तब सफल भयो जब भष्मीकरण यन्त्रलाई १९९९ मा सफा वायु ऐन ९ऋभिबल ब्ष्च ब्अत० अन्तर्गत निषेधित गरियो । सन् २००० मा सरकारले पुनःप्रशोधन कार्यक्रम थालनी ग¥यो र खुल्ला फोहर फ्याँक्ने ठाउँलाई क्बलष्तबचथ ीबलमाष्िि मा परिणत गरिनु पर्ने नियम पनि पारित ग¥यो । सन् २००१ मा सरकारले स्रोत पुनर्लाभ केन्द्र शहर र नगरमा स्थापना गर्न इकोलोजिकल वेस्ट म्यानेजमेन्ट नियम पारिस्थितिक फोहर व्यवस्थापन कानुन पारित ग¥यो । नियमले सबैभन्दा बढी असर पुगेको मानिसहरू (फोहर संकलक छुट्याउने र पुनः प्रशोधन गर्ने) लाई फाइदा पुगे नपुगेका कुरामा विश्वस्त हुनका लागि कार्यक्रममा संलग्न मानिसहरूले काम गर्न जारी राखे । यस्ता कानुनहरू फोहर कसरी विसर्जन गरिनुपर्छ भन्ने कुराको मापदण्ड निर्धारण महत्वपूर्ण हुन्छ । जब मानिसहरूले आफ्नो फोहरको जिम्मेवारी लिन्छन् र कानुन बनाउने मानिसलाई कानुन बनाउन र लागू गर्न दबाब दिन्छन्, सबैलाई फाइदा हुन्छ ।

स्रोत : हिस्पेरियन स्वास्थ्य निर्देशिका

Last Modified : 12/20/2019



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate